Powstanie warszawskie to polskie wystąpienie zbrojne przeciw wojskom niemieckim okupującym stolicę Polski. Zryw był częścią zorganizowanej przez Armię Krajową akcji „Burza”. Zakończenie powstania warszawskiego miało miejsce 2 października 1944 roku po kapitulacji.
1 sierpnia do walk przystąpiło około 30 000 żołnierzy Armii Krajowej stan ich uzbrojenia przedstawiał się wręcz tragicznie gdyż tylko około 10% żołnierzy posiadało broń. Powstańcy musieli stawić czoła stałemu garnizonowi niemieckiemu w sile około 20 000 w pełni uzbrojonych ludzi z czego ponad połowa to regularne wojsko. Niemcy mogli liczyć ponadto na wsparcie jednostek pancernych, artylerii i lotnictwa.
Powstanie Warszawskie – Kto odpowiada za jego wybuch?
Powstanie rozpoczęło się 1 sierpnia o godz. 17:00 (Godzina „W”) wtedy jednostki Okręgu Warszawskiego AK oraz oddziały dyspozycyjne Komendy Głównej AK zaatakowały niemieckie obiekty we wszystkich dzielnicach okupowanej Warszawy. Do akcji powstańczej spontanicznie przyłączała się ludność cywilna, która pomagała walczącym w budowani barykad, umocnień oraz kopaniu rowów przeciwczołgowych.
W powstaniu warszawskim oprócz oddziałów Armii Krajowej brali udział również żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) oraz Armii Ludowej (AL). Niestety wobec niewielu zrzutów ze strony aliantów oraz niewielkiej pomocy ze strony wojsk sowieckich stojących na prawym brzegu Wisły, 2 października 1944 roku powstanie po 63 dniach walki zakończyło się klęską wojsk powstańczych.
Decyzje o wstrzymaniu ognia podjęto w kwaterze Ericha von dem bach Zelewskiego w Ożarowie Mazowieckim gdzie przybyli delegaci Komendy Głównej Armii Krajowej. Tam też toczyły się pertraktacje, które zakończyły się w nocy z 2 na 3 października podpisaniem aktu kapitulacji powstania warszawskiego.
Niemcy zgodzili się uznać prawa kombatanckie żołnierzy AK oraz nie stosować odpowiedzialności zbiorowej wobec ludności cywilnej. Mieszkańcy Warszawy mieli zostać wysiedleni, zachowując jednak przy tym prawo zabrania majątku ruchomego, kosztowności, dóbr kultury itp. Niemcy zobowiązali się także oszczędzić pozostałe w mieście mienie publiczne i prywatne, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów o dużej wartości historycznej, kulturalnej lub duchowej.
Powstanie warszawskie – straty
W trakcie ponad dwumiesięcznych walk oddziały powstańcze straciły blisko 16 000 żołnierzy, z czego 10 000 poległo, a 6 000 zaginęła. Do niemieckiej niewoli trafiło ok. 15 000 żołnierzy (w tym ok. 900 oficerów i 2 000 kobiet). Straty w ludności cywilnej wyniosły od 150 do 200 000 zabitych. Straty niemieckie według różnych źródeł wyniosły od 2 000 do 10 000 poległych żołnierzy.
Podczas walk powstańczych zniszczeniu uległo 25% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy, a w okresie popowstaniowym, na skutek systematycznego i planowego wyburzania miasta przez Niemców, zniszczeniu uległo ponad 30% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy.
Gdy dodać do tego straty poniesione w wyniku oblężenia miasta we wrześniu 1939 roku i zagłady warszawskiego getta, okazuje się, że wojna przyniosła zniszczenie 84% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy.
Jeśli przyjąć szacunek dla całego miasta z Pragą włącznie, to wynosił on 65% zabudowy stolicy.
