Koronowany został dopiero 2 lutego 1676 roku w katedrze wawelskiej. Z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski. Obrońca Wiary. Ostatni Sarmata na tronie polskim. Pogromca Turków. Zwany Lwem Lechistanu.
10 listopada 1673 roku zmarł we Lwowie król Michał Korybut Wiśniowiecki. Tron zawakował po raz kolejny. Głównymi kandydatami byli Kondeusz lub książę neuburski Wilhelm Filip, dość chłodno jednak popierani przez Ludwika XIV, zniechęconego nieudanymi dotąd inwestycjami politycznymi w Rzeczypospolitej, oraz Karol Lotaryński. Sam Sobieski nie myślał kandydować, choć jeszcze przed elekcją zapowiadał, że nowy król ma nie ulegać obcym interesom i być biegłym w sztuce wojennej. Popularność jego jednak wśród szlachty bardzo wzrosła po wiktorii chocimskiej.
Podczas sejmu konwokacyjnego w styczniu 1674 roku Litwini pod wodzą nienawidzących Sobieskiego Paców, domagali się przyjęcia uchwały wykluczającej od korony „Piasta”. Elekcja rozpoczęła się w sobotę 19 maja 1674 roku. Mimo oporu Litwinów, prowadzący elekcję biskup krakowski Trzebicki intonując „Veni Sancte Spiritus” rozpoczął procedurę. Następnego dnia, jak zawsze w niedzielę, przerwano procedury, uczestniczono w mszach, ale także prowadzono zakulisowe negocjacje, wypłacano opornym francuskie gratyfikacje. W poniedziałek 21 maja biskup wileński Mikołaj Pac zadeklarował, że Litwa jednak zgodzi się na „Piasta”. Po południu wołano już na Woli „Vivat Joannes Rex”.
