Prawdziwą ozdobą ziemi rybnicko-raciborskiej jest położony zaledwie trzynaście kilometrów od Rybnika pocysterski zespól pałacowo-kościelny. Wśród dominującego tu industrialnego krajobrazu jest to istna perła architektury, łącząca w sobie style różnych epok poczynając już od romanizmu. Klasztor znany jest także z…katalogu magii napisanego przez jednego z braci zakonnych.
Przechadzając się po mrocznych wnętrzach surowego, ceglanego kościoła, możemy naprawdę poczuć atmosferę średniowiecznych czasów. Najstarsze partie ścian opactwa wybudowano z ręcznie robionej cegły tzw. Palcówki, na której zachowały się ślady rąk średniowiecznych budowniczych…
Książę opolski zabłądził w lesie
(Zdj. Arkadiusz Bednarczyk)
Cystersi – zakon założony przez Roberta z Molesmes, po otrzymaniu zezwolenia arcybiskupa Lyonu – Hugona w 1098 roku, właściwie jako nurt obserwancki w łonie benedyktynów, swój rozkwit przeżywa po wstąpieniu doń świątobliwego Bernarda z Clairvaux w 1112 roku. W latach czterdziestych XII wieku pierwsi mnisi cysterscy pojawiają się w Polsce. Początkowo mnisi rekrutują się z macierzystych francuskich klasztorów.
Cystersów do Rud (nazwa miejscowości od przepływającej tędy rzeczki, ustaliła się dużo później a pierwotnie brzmiała Wladislavia) sprowadził z małopolskiego Jędrzejowa książę opolski Władysław I w połowie XIII stulecia. Miejsce na kościół i klasztor książę wybrał nieprzypadkowo: wedle spisanej tradycji przekazywanej sobie przez mnichów, miał on podczas polowania zabłądzić w okolicznych lasach. Kiedy bezpiecznie spędził noc, rankiem odnalazł swoich rycerzy i postanowił ufundować w tym miejscu kościół i klasztor jako wotum za szczęśliwie odnalezienie drogi. Do Rud mnisi cysterscy – trzynastoosobowa grupa – przybyli z małopolskiego Jędrzejowa. Początkowo bracia zamieszkali w drewnianych budowlach. Również pierwsze oratorium było obiektem drewnianym. Budowa ceglanego kościoła, który szczęśliwie dotrwał do naszych czasów, zakończyła się przed 1303 rokiem.
Wspaniały cysterski kościół doskonale ucieleśniający ducha średniowiecznych czasów powstał na styku dwóch epok: romańskiej i gotyckiej. Świadczy o tym trzynastowieczny portal wejściowy, dzisiaj znajdujący się w wieży dobudowanej w osiemnastym stuleciu do kościoła. Kościół rudzki powiela wzory architektury cysterskiej: doskonałą prostotę, surowość i skromność (brak wieży, widoczna jedynie sygnaturka). Kościół jest trójnawową bazyliką (nawy boczne niższe od nawy głównej) z poprzecznym transeptem oraz parą kaplic transeptowych, a także czworobocznym prezbiterium.
