Opis procesu udomowienia kakao w najnowszych badaniach
Kakao (Theobroma cacao) pochodzi z terenów tropikalnych Ameryki Południowej. Roślina ta była wykorzystywana przez człowieka już w neolicie ok. 5000 lat temu. Badania genetyczne wskazują, że mieszanie się różnych szczepów kakaowca zachodziło już we wspomnianym okresie za sprawą ludzkich działań.
Kakao pochodzące z ziaren drzewa kakaowca od dawna służy człowiekowi za pokarm i surowiec do wytwarzania różnych produktów cukierniczych, głównie czekolady i wyrobów czekoladopodobnych.
Roślina początkowo rozwijała się w tropikalnych rejonach dorzeczy Amazonki w Ameryce Południowej. Tam człowiek udomowił ją około 5000 lat temu w schyłkowym neolicie. Dowodzą tego badania genetyczne pobrane z resztek starożytnych naczyń w których przechowywano kakao.
Badacze przeanalizowali 352 pozostałości ceramiki z 19 prekolumbijskich kultur istniejących od 5900 do 400 lat temu w Ekwadorze, Kolumbii, Peru, Meksyku, Belize i Panamie.
Naukowcy sprawdzili obecność DNA starożytnego kakao oraz trzech składników metyloksantyny (łagodnego stymulatora), które są obecne we współczesnych szczepach – teobrominy, teofiliny i kofeiny – aby zidentyfikować pozostałości starożytnego Theobroma cacao.
Autorzy badania użyli także informacji genetycznych z 76 współczesnych próbek kakaowca, aby ustalić pochodzenie starożytnego kakao, którego ślady znaleziono na wyrobach ceramicznych, co mogłoby ujawnić zróżnicowanie i rozprzestrzenianie się starożytnych odmian kakaowca.
Odkrycia pokazują, że kakao było powszechnie uprawiane na wybrzeżu Pacyfiku niedługo po udomowieniu w Amazonii co najmniej 5000 lat temu, zaś wysoki poziom zróżnicowania starożytnych odmian pokazuje, że genetycznie odrębne populacje były krzyżowane razem.
Zdaniem badaczy obecność genotypów tej rośliny pochodzących z peruwiańskiej części Amazonii w przybrzeżnym regionie Ekwadoru – Valdivia wskazuje, że kultury te miały wieloletni kontakt. Szczepy peruwiańskie wykryto także w przedmiotach z kolumbijskiego wybrzeża Karaibów.
Podsumowując wskazuje to, że różne rodzaje kakaowca rozprzestrzeniły się szeroko w wielu krajach i były łączone, aby przystosować się do nowych środowisk życia, w czasie gdy przyjmowały je różne kultury.
Naukowcy doszli do wniosku, że lepsze zrozumienie dziejów genetycznych i różnorodności kakao może być pomocne w walce z zagrożeniami, przed którymi stoją współczesne odmiany kakao, takimi jak choroby i zmiany klimatyczne.
Źródło: A revisited history of cacao domestication in pre-Columbian times revealed by archaeogenomic approaches, “Nature” 7.03.2024 [dostęp: 9.03.2024].
Fot. Ziarna kakaowca, Wikimedia Commons, autor: Isai Symens.