Tego dnia 1938 roku w Moskwie rozpoczął się proces dwudziestu jeden (III proces moskiewski)
III proces moskiewski odbył się w ramach stalinowskiej wielkiej czystki zorganizowany przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRS przeciwko dawnym przywódcom bolszewickim. Był to ostatni z tzw. procesów moskiewskich.
Zajrzyj też tu: Filary terroru. Budowa autorytetu władzy centralnej w stalinowskim ZSRR
Był to jeden z najsłynniejszych stalinowskich procesów pokazowych. Wśród 21 oskarżonych byli m.in. Nikołaj Bucharin (członek Biura Politycznego, współtwórca Konstytucji ZSRS z 1936 r.), Aleksiej Rykow ( członek Biura Politycznego i były Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych czyli faktycznie premier ZSRS) oraz Gienrych Jagoda (Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych, szef NKWD).
Główny oskarżyciel Andriej Wyszyński (jako ciekawostkę należy nadmienić o jego polskim pochodzeniu) oprócz tradycyjnego już posądzenia o odchylenie prawicowe i trockistowskie, postawił przed oskarżonymi najcięższe zarzuty przewidziane w sowieckim prawodawstwie:
- zabójstwo Siergieja Kirowa, Waleriana Kujbyszewa czy też Maksyma Gorkiego i jego syna
- próbę zamachu na Włodzimierza Lenina, Józefa Stalina i Jakowa Swierdłowa w 1918 r.
- planowanie zamachu na Swierdłowa, Mołotowa, Kaganowicza, Woroszyłowa i Stalina
- ogólne szkodnictwo i sabotaż (podkładanie min, wykolejanie pociągów, niekontrolowany ubój bydła, umieszczanie gwoździ i szkła w wytwarzanym maśle)
- szpiegostwo na rzecz Francji, Niemiec, Japonii, Wielkiej Brytanii i Polski
- próba poddania części terytorium ZSRS graniczącym z nim państwom.
Spośród oskarżonych tylko Nikołaj Krsetinski odmówił przyznania się do winy, jednakże następnego dnia (zapewne po brutalnym przesłuchaniu przez NKWD) zmienił zdanie akceptując stawiane oskarżenia.
Wszyscy oskarżeni za wyjątkiem trójki (Krystian Rakowski, Siergiej Biessonow i Dimitrij Pletniew którzy zostali skazani na kary wieloletniego więzienia w obozach pracy) zostali skazani na karę śmierci i rozstrzelani.
Proces wzbudził zainteresowanie w krajach zachodnich przyczyniając się do krytyki komunizmu oraz powodując odsuwanie się części intelektualistów od ruchów popierających ten model ustroju.
Wszystkich skazanych zrehabilitowano w okresie pieriestrojki
Na zdj. Andriej Wyszyński podczas odczytywania wyroku w czasie jednego z procesów moskiewskich. Źródło: Wikimedia Commons