Tego dnia 1517 roku w Neapolu odbyły się zaślubiny per procura Zygmunta Starego z Boną Sforzą d’Aragoną, jego drugą żoną
Zaślubiny per procura Zygmunta Starego z Boną Sforzą, czyli bez obecności małżonka, odbyły się w Neapolu za pośrednictwem Stanisława Ostroróga, kasztelana kaliskiego. Jak wyglądała droga przyszłej królowej Polski zanim poślubiła polskiego władcę?
Królowa Bona miała poślubić syna człowieka, który zabił jej ojca! Ale najpierw starał się o jej rękę brat papieża.
Włoszka, zanim stanęła na ślubnym kobiercu z Zygmuntem Starym, miała poślubić brata papieża Leona X – Juliana Medyceusza. Projekt tego małżeństwa zaproponował król Ferdynand II Katolicki. Jednak matka przyszłej panny młodej planowała wydać ją za Maksymiliana Sforzę, który był księciem Mediolanu. Tym sposobem Izabela Aragońska chciała odzyskać Mediolan, skąd wygnał ją i jej dzieci ojciec Maksymiliana – Ludwik Sforza il Moro.
Sprawa wydania swojej córki za Maksymiliana Sforzę była dla Izabeli Aragońskiej priorytetowa, dlatego o pomoc księżna poprosiła cesarza Maksymiliana I Habsburga, którego drugą żoną była Bianca Maria Sforza – rodzona siostra zmarłego w 1494 roku męża Izabeli – księcia Mediolanu, Giana Galeazzo Sforzy.
27 października 1513 roku Izabela Aragońska napisała list do cesarza, o następującej treści:
Niech się pan nie dziwi, że nie przestajemy napominać go w tej sprawie, przyczyną tego jest bowiem zaufanie, jakie pokładamy w panu i pragnienie, by doprowadzić rzecz tę do skutku i rozpocząć wreszcie układy. Jestem przecież matką i pragnę, póki jeszcze żyję, widzieć córkę swą zadowoloną, więc każda godzina wydaje mi się tysiącem lat. Prosimy pana, aby dołożył starań w tej sprawie, tak jak tego po panu oczekujemy i jak to czynił pan do tej pory. A gdy osiądzie ona (Bona – przyp. red.) w tamtym państwie (tj. Mediolanie – przyp. red.), proszę wierzyć, że okaże się wobec pana osobą pełną szacunku i czczącą go jak ojca. Będzie pan mógł dysponować nią jak córką, a ona zrewanżuje się za pomoc, tak że okaże się, iż oddał pan przysługę komuś umiejącemu ocenić dobroć i okazać wdzięczność za wszystko, co dlań uczyniono. Prosimy przeto pana, jak tylko możemy, aby szybko doprowadził pan sprawę do końca i nie dopuścił do jej przewlekania, gdyż i tak się już długo się ona ciągnie[1].
Mimo wszelkich starań oraz pogłosek, że małżeństwo Bony Sforzy z Maksymilianem Sforzą zostało już zawarte, książę nie był zdecydowany. W związku z tym Izabela Aragońska powzięła inny plan.
Tym razem chciała wydać córkę za kolejnego jej kuzyna. Tym razem chodziło o księcia Filipa Sabaudzkiego, brata panującego w Sabaudii Karola III. Izabela dowiedziała się, że Karol chce zostać duchownym i oddać tron bratu.
Izabela Aragońska liczyła, że Filip Sabaudzki upomni się o Mediolan, wykorzystując do tego prawa Bony do tego księstwa. Matka przyszłej polskiej królowej sądziła, że Filip Sabaudzki skorzysta także z pomocy króla Hiszpanii – Ferdynanda II Katolickiego.
Warto tu zaznaczyć, że prowadząc rozmowy o małżeństwie córki z Filipem Sabaudzkim, Izabela Aragońska nie zerwała rozmów w sprawie małżeństwa swej córki z synem Ludwika Sforzy il Moro – Maksymilianem Sforzą.
Wszystko jednak zależało od tego, czy Francuzi odzyskają utracony Mediolan. Następcą króla Ludwika XII Walezjusza został Franciszek I. W 1515 roku Mediolan znów stał się francuski, a niedoszły mąż Bony Sforzy – Maksymilian został wywieziony do Francji, by już nigdy stamtąd nie wrócić.
Nie wiadomo jak na rozłąkę z niedoszłym mężem reagowała przyszła królowa Polski – Bona Sforza. Wiadomo natomiast, że jej matka – Izabela Aragońska była tym faktem załamana, ale dostawała przyjazne listy, w których pisano, że Ludwik Sforza il Moro zapłacił za swoje, ponieważ niegdyś zabił ojca księżniczki Bony i męża księżnej Izabeli Aragońskiej – Giana Galeazzo Sforzę, a teraz sam stracił syna.
Zaślubiny per procura Zygmunta Starego z Boną Sforzą. Ci sami Habsburgowie, którzy później zlecą zabójstwo Bony Sforzy, swatają ją z Zygmuntem Starym!
I tu wreszcie dochodzimy do projektu mariażu Bony Sforzy d’Aragony z polskim monarchą – Zygmuntem Starym. Przypomnijmy, że pierwszą żoną Zygmunta Starego była Barbara Zapolya – siostra króla Węgier, Jana Zapolyi.
Królowa zmarła jednak przy porodzie córki w roku 1515. Tak się złożyło, że cesarz Maksymilian I Habsburg gościł na swoim dworze polskie poselstwo, które przybyło do Wiednia na odbywający się tam kongres wiedeński. W skład owego poselstwa wchodzili:
- Rafał Leszczyński,
- biskup kujawski Maciej Drzewicki
- i sekretarz królewski Jan Dantyszek.
Maksymilian proponował Zygmuntowi Staremu kilka kandydatek na żony. Pierwszą z nich była Eleonora Habsburżanka, córka Filipa I Pięknego i Joanny Szalonej, drugą z nich była Joanna IV, przyrodnia siostra króla Neapolu Alfonsa II Aragońskiego – dziadka Bony Sforzy.
Trzecią kandydatką na żonę polskiego króla była Bona Sforza. Była też czwarta kandydatka – Anna z Radziwiłłów, wdowa po Konradzie III Mazowieckim. Małżeństwo z nią mogło oznaczać przyłączenie Mazowsza do Korony.
Historia pokazała, że to i tak nastąpiło, lecz później, w 1526 roku. Gdyby Zygmunt Stary ożenił się z Anną Radziwiłłówną, to Mazowsze byłoby być może inkorporowane wcześniej. W związku z tym popierał to małżeństwo ówczesny prymas Polski – Jan Łaski.
Między Wiedniem a Neapolem
Ostatecznie jednak stanęło na tym, aby Zygmunt Stary poślubił księżniczkę Bonę Sforzę. Początkowo ślub per procura miał odbyć się w Wiedniu, dokąd przybyło poselstwo Zygmunta Starego 13 września 1517 roku, a w dwa dni później zostało przyjęte przez cesarza.
Próbowali uzyskać od cesarza zapewnienie na piśmie, że Bona Sforza uzyska sukcesję po matce. Jednak udało się im jedynie uzyskać zapewnienia ustne. Widząc, że już nic więcej nie wskórają, udali się do Włoch.
Izabela Aragońska nie chciała słyszeć o tym, że jej córka ma poślubić per procura Zygmunta Starego w Wiedniu. Ojczyzną Sforzów i Aragonów były Włochy, a szczególnie Neapol, dlatego Izabela Aragońska robiła wszystko, by ślub per procura jej córki odbył się właśnie tam.
Polscy posłowie napominali Włoszkę, że ślub per procura w Neapolu wydłuży podróż księżniczki Bony do Polski, a to z kolei będzie się wiązało z koniecznością przesunięcia daty właściwego ślubu w Krakowie i będzie generowało dodatkowe koszty.
Na Izabeli te argumenty nie robiły wrażenia. Rozpoczął się pościg. Polscy posłowie gonili Izabelę Aragońską. Udało się im wreszcie spotkać w Marigliano. Jest to miejscowość oddalona o około 30 km od Neapolu.
Ślub per procura odbył się ostatecznie 6 grudnia 1517 roku w Neapolu. Data nie została wybrana przypadkowo. Tego dnia w Kościele katolickim jest wspomnienie św. Mikołaja – patrona Bari, czyli jednego z księstw, obok Rossano, należących do Izabeli.
Polskiego króla – Zygmunta Starego reprezentował Stanisław Ostroróg. Oczywiście zaślubiny per procura były przedsmakiem tego, co czekało na Bonę w Krakowie. Prawdziwy ślub i koronacja Bony Sforzy na królową Polski odbyły się na Wawelu 18 kwietnia 1518 roku. Rozpoczynał się Złoty Wiek dla Polski.
Bibliografia:
- Bogucka Maria, Bona Sforza, Warszawa 1989.
Fot. Zygmunt Stary i Bona Sforza z dworem, Jan Matejko, źródło: biblioteka cyfrowa
[1] Bogucka Maria, Bona Sforza, Warszawa 1989, s. 43-44.
Piotr Wojciechowski
