Codzienność zrujnowana przez wojnę, wybory, które ranią jak odłamek granatu, i cisza archiwalnych dokumentów, która nagle zaczyna mówić. Tymi cieniami historii odradza się opowieść — gra „Jeszcze jedno lato. 1914–1918” przenosi graczy do świata sprzed wieku, gdzie każda decyzja miała wagę przetrwania. To nie tylko gra, ale i emocjonalna rekonstrukcja życia, które zbyt długo pozostawało bez głosu.
Archiwa Państwowe po raz pierwszy w swojej historii zdecydowały się stworzyć coś więcej niż tylko tradycyjne publikacje czy ekspozycje. 20 maja 2025 roku, w gmachu Archiwum Narodowego w Krakowie, miała miejsce premiera wyjątkowej gry planszowej gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918, która w innowacyjny sposób łączy edukację historyczną z emocjonującą rozrywką. Gra ta, skierowana do odbiorców powyżej 10. roku życia, została opracowana na podstawie autentycznych pamiętników z czasów I wojny światowej i stanowi przełomowy projekt w działalności instytucji.
Jak podkreślił dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych: To dla nas historyczny krok. Po raz pierwszy Archiwa Państwowe wkraczają w przestrzeń gier planszowych. Ta gra to unikatowy produkt na rynku edukacyjnym i kolekcjonerskim. Łączy w sobie głęboką narrację historyczną z nowoczesną mechaniką kooperacyjną, angażując zarówno pasjonatów historii, jak i miłośników planszówek. Dzięki niej użytkownicy zyskają nowe spojrzenie na codzienność cywilów w czasie Wielkiej Wojny, a nauczyciele – wszechstronne narzędzie edukacyjne dla młodzieży.
W grze gracze wcielają się w członków jednej z trzech rodzin żyjących w okresie I wojny światowej na terenie trzech zaborów: Królewstwa Polskiego, Prowincji Poznańskiej i Galicji. Ich zadaniem jest przetrwać trudny czas wojny, podejmując szereg dramatycznych decyzji dotyczących losów najbliższych, zapasów jedzenia czy schronienia. Gra wymaga nie tylko planowania i strategii, ale przede wszystkim empatii i współpracy, ponieważ wszyscy gracze działają wspólnie przeciwko trudnym wyzwaniom historii.
Gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918 – historia w pudełku
Twórcy gry postawili sobie ambitny cel: oddać realia Wielkiej Wojny w sposób przystępny i poruszający, nie rezygnując przy tym z historycznej rzetelności. Inspiracją stała się seria pamiętników wydana pod nazwą Wielka Wojna – codzienność niecodzienności, która przybliżała codzienne życie zwykłych ludzi w niezwykłych czasach.
Poprzez zastosowanie literackiej fikcji opartej na dokumentach źródłowych, gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918 oferowała graczom możliwość wejścia w rolę członków polskich rodzin z trzech zaborów, zmagających się z brutalną rzeczywistością wojny. Na przestrzeni rozgrywki uczestnicy musieli podejmować szereg decyzji, których konsekwencje wpływały na dalszy przebieg gry. To:
- wybory związane z brakiem żywności i lekarstw,
- decyzje dotyczące ukrywania się lub opuszczania rodzinnych domów,
- próby kontaktu z bliskimi zaginionymi na froncie.
Każda z tych decyzji opierała się na realistycznych scenariuszach, odzwierciedlających sytuacje, z jakimi zmagali się cywile w latach 1914–1918.
Naszym priorytetem było oddanie ducha epoki, zachowanie rzetelności archiwaliów oraz stworzenie angażującej mechaniki. Wierzę, że nasza gra przyczyni się do popularyzacji historii i otworzy nowe drogi eksploracji zasobów archiwów, ponieważ w archiwach kryje się nie tylko przeszłość, ale i niezwykłe historie zwykłych ludzi. Dzięki grze chcemy pokazać, że dokumenty ożywają w rękach graczy – każdy list, fotografia czy rachunek może stać się punktem wyjścia do emocjonującej opowieści – zaznaczył dr Paweł Pietrzyk.
Narzędzie edukacji i budowania wspólnoty
To, co czyni grę naprawdę wyjątkową, to jej kooperacyjna struktura. Gracze nie konkurują ze sobą, lecz wspólnie próbują przetrwać, wspierając się wzajemnie i planując kolejne posunięcia. Ten mechanizm, oprócz waloru strategicznego, ma również ogromne znaczenie wychowawcze – uczy współodpowiedzialności, empatii i budowania relacji.
Istotnym elementem gry są karty „Pamiątek”, zawierające wysokiej jakości reprodukcje dokumentów, zdjęć i korespondencji z zasobu Archiwów Państwowych. Te wyjątkowe komponenty pełnią rolę mostu łączącego graczy z przeszłością, oferując niepowtarzalną możliwość kontaktu z oryginalnymi źródłami. Z kolei różnorodność scenariuszy i dylematów gwarantowała wysoką regrywalność – każda rozgrywka mogła przybrać inny obrót, w zależności od dokonywanych wyborów.
Gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918 zyskała także uznanie jako narzędzie międzypokoleniowe. Dzięki dostępnym trybom gry solo oraz zespołowej, stawała się świetnym pretekstem do wspólnego spędzania czasu nie tylko w szkołach, ale również w gronie rodziny – łącząc dziadków, rodziców i dzieci przy jednym stole.
Praca nad grą była jak składanie wojennego archiwum – każdy element, od wyzwań stawianych przed graczami, po ilustracje, musiał być autentyczny i zarazem inspirujący. Efekt przerósł nasze najśmielsze oczekiwania. Pilnowaliśmy każdego detalu – od treści wyzwań, przez dobór archiwaliów, aż po nawiązujące do epoki ilustracje i tematykę dołączonej do gry broszury. Naszym celem było stworzenie produktu, który nie tylko bawi, ale i inspiruje do dalszych poszukiwań historycznych i archiwalnych – wspominała Anna Sokół, koordynatorka projektu w Archiwum Narodowym w Krakowie.
Wyjątkowa premiera w Krakowie
Premiera gry Jeszcze jedno lato. 1914–1918 miała miejsce 20 maja 2025 roku w siedzibie Archiwum Narodowego w Krakowie i spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem zarówno ze strony mediów, jak i entuzjastów planszówek oraz pasjonatów historii. To wydarzenie zapoczątkowało ogólnopolski cykl spotkań, podczas których mieszkańcy kilkunastu miast w całej Polsce mieli okazję poznać tę nowatorską formę edukacji historycznej.
Wydarzenie wpisuje się w obchody Międzynarodowego Tygodnia Archiwów, trwającego od 7 do 13 czerwca, którego kulminacją był Międzynarodowy Dzień Archiwów – 9 czerwca. W ramach tych obchodów zorganizowano szereg warsztatów, pokazów i sesji rozgrywkowych, w których uczestnicy mogli nie tylko zagrać, ale także porozmawiać z twórcami gry, dowiedzieć się więcej o źródłach archiwalnych i poznać kulisy produkcji.
Jesteśmy poruszeni ogromnym zainteresowaniem grą i pozytywnymi opiniami na jej temat. Teraz chcemy pokazać ją całej Polsce. Idealnym momentem będzie Międzynarodowy Tydzień Archiwów, którego kulminacyjnym punktem będzie Międzynarodowy Dzień Archiwów, 9 czerwca. Podczas tych kilku dni odwiedzający nas goście będą mogli przenieść się w czasie, zagrać w grę i poczuć unikalny klimat epoki. Warto usiąść przy stole i dać się porwać opowieściom zapisanym w pamiętnikach sprzed ponad stu lat. To doskonała okazja, by jako jedni z pierwszych sięgnąć po karty i podjąć decyzje, które zadecydują o losach wirtualnych bohaterów – emocje gwarantowane! Co ważne podczas wydarzeń będzie można zakupić premierowo naszą grę „Jeszcze jedno lato 1914–1918” w promocyjnej cenie – podsumował dr Paweł Pietrzyk, podkreślając znaczenie wydarzenia zarówno dla edukacji, jak i popularyzacji archiwaliów.
Dlaczego gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918 to coś więcej niż rozrywka?
Nie jest to kolejna gra planszowa na półkę. Projekt wyróżnia się pod wieloma względami, ale najważniejsze z nich to:
- autentyczność materiałów źródłowych – wszystkie elementy gry bazują na oryginalnych dokumentach z zasobu Archiwów Państwowych, co czyni ją wyjątkowym narzędziem edukacyjnym;
- mechanika kooperacyjna – gracze działają wspólnie, ucząc się empatii, solidarności i odpowiedzialności;
- regrywalność – każda rozgrywka może wyglądać inaczej dzięki bogactwu scenariuszy i decyzji moralnych, co sprawia, że gra nie nudzi się po jednym razie;
- uniwersalność – odpowiednia dla różnych grup wiekowych, od uczniów po seniorów, co umożliwia wspólne spędzanie czasu niezależnie od pokolenia;
- walory edukacyjne – idealne wsparcie dla nauczycieli, edukatorów i instytucji kultury, które chcą pokazywać historię poprzez doświadczenie, a nie tylko narrację podręcznikową.
Twórcy gry postawili na edukację poprzez emocje. Każdy z elementów planszy, kart, broszur czy ilustracji został zaprojektowany tak, by angażować i inspirować do dalszych poszukiwań. Gra Jeszcze jedno lato. 1914–1918 nie tylko przybliża trudne realia życia podczas I wojny światowej, ale także pokazuje, jak wiele wspólnego mamy z ludźmi sprzed ponad stu lat – ich troski, wybory i emocje wciąż pozostają nam bliskie.
