Joanna Wieliczka-Szarkowa, Polska i Polacy. Dzieje narodu. Wielka ilustrowana historia Polski
Polska i Polacy. Dzieje narodu w dwóch tomach to niezwykły album, który za pomocą niezwykle bogatej szaty graficznej opowiada dzieje narodu polskiego od legendarnych początków po czasy współczesne. Wydane na najwyższym poziomie dzieło prezentuje setki reprodukcji malarstwa, map i fotografii, które ożywiają polską historię, zachęcając do głębszej refleksji i poszerzenia wiedzy. To nie tylko wizualna uczta, ale także doskonały wstęp do odkrywania jakże bogatej przeszłości Polski.
Polska i Polacy. Dzieje narodu – wydanie i struktura
Wydana w dwóch tomach Polska i Polacy. Dzieje narodu to przepiękny album ilustrujący (dosłownie) historię Polski i Polaków, od zarania dziejów do współczesności. Album został podzielony na dwie części: do 1795 roku i od rozbiorów do dziś.
Oba tomy są wydane w dużym formacie, 240 x 330 mm, w twardej oprawie z piękną obwolutą, na wewnętrznej stronie której przedstawiono, w tomie I obrazy z władcami Polski i ważnymi wydarzeniami w historii Polski, jak bitwa pod Grunwaldem czy Hołd pruski, w tomie II np. Józefa Piłsudskiego na kasztance, Śmierć na etapie Jacka Malczewskiego czy Napoleona Bonaparte. A to tylko przedsmak, bo wspaniałych obrazów jest tu znacznie, znacznie więcej, ale o tym niżej.
Oba tomy zostały opatrzone na końcu spisem treści, indeksem dzieł i artystów, w tym muzeów, nie tylko polskich, w których widnieją reprintowane dzieła. Na obwolutach dodatkowo widnieją słowa prof. Andrzeja Nowaka, które świetnie podsumowują I tom:
Piękna i prosta opowieść o dziejach Polski i tworzących ją pokoleń. Doprowadzona aż do tragicznego zamknięcia dziejów I Rzeczypospolitej przez imperialnych sąsiadów, nie jest jednak opowieścią smutną, ale dumną: ukazuje bowiem jak powstała kultura niepodległości, której złamać się nie da. To jest znakomite wprowadzenie w tę lekturę, tym bardziej przekonujące, że zanurzone w fenomenalnie bogatą warstwę ilustracji, obrazów polskiego życia i dorobku.
Wydanie jest wspaniałe. Po prostu przepiękne. Wysokiej jakości papier, reprinty najważniejszych dzieł polskiego malarstwa, wszystkie podpisane i opisane. Jednym zdaniem – historia Polski opowiedziana za pomocą sztuki. Dla wzrokowców – coś cudownego!
Polska i Polacy. Dzieje narodu do 1795 roku
Pierwszy tom został wydany w 2019 roku. Autorka rozpoczęła swoją narrację nie od Polski Piastów, a od legendarnych początków państwa polskiego, zaczynając od legendy o Lechu, Czechu i Rusie. Oczywiście pierwszy rozdział rozpoczynamy od reprintu obrazu, Lech, Czech i Rus, Natalii Jury, który zaprezentowano na całej stronie.
Dalej, gdy czytamy opowieść, widzimy obraz Walerego Eliasza Radzikowskiego, Lech znajduje gniazdo białych orłów, a towarzyszy mu pocztówka z 1910 roku, która przedstawia trzech bohaterów legendy. Następnie przechodzimy do legendy o Popielu i Piaście Kołodzieju. I znów, towarzyszą nam obrazy nawiązujące do treści, ale także strona tytułowa powieści Rzepicha Franciszka Salezego Jezierskiego z 1790 roku.
A potem przechodzimy, jak tradycyjnie w opracowaniach dziejów Polski bywa, do Polski Piastów. Oprócz obrazów Jana Matejki, widzimy także mapy, grafiki przedstawiające rekonstrukcje grodów czy rotundy Mieszka I, bazyliki w Gnieźnie, grafiki przedstawiające wojów i uzbrojenie czy grot włóczni św. Maurycego.
I tak jest w całym albumie – treści jest niewiele, jest ona ograniczona, ale nie to jest przecież celem tego rodzaju wydania. Przez historię prowadzą nas reprinty obrazów, rycin, grafiki i mapy.
W kolejnych rozdziałach Autorka prowadzi nas dalej przez Polskę Jagiellonów i Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Nie zapomina przy tym o tych najważniejszych wydarzeniach, miejscach i postaciach. Są więc Mistrz Wincenty Kadłubek, Wawel, Zawisza Czarny, Jan Długosz, husaria, Biblia Wujka, sarmaci, Kazimierz Pułaski, i wiele innych, na insurekcji kościuszkowskiej kończąc.
Polska i Polacy. Dzieje Narodu od rozbiorów do współczesności
Drugi tom rozpoczyna się rozdziałem Po upadku. Narracja została poprowadzona przez autorkę od czasów rozbiorów. I znów wita nas przedstawiony na całej stronie obraz, Pamiątka stuletniej rocznicy rozbioru Polski, obrazy Ignacego Gierdziejewskiego i mapa, a dalej kolejne reprodukcje, rysunki, grafiki.
Po Napoleonie Bonaparte, powstaniach, przechodzimy do pracy organicznej, Galicji, a dalej do Młodej Polski, Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Legionów, Józefa Hallera, orląt lwowskich, Ignacego Paderewskiego i walki o niepodległość. Jest Cud nad Wisłą, oczywiście, jest polska nauka, polska kultura, jest Andrzej Bobola.
I II wojna światowa. Hubal, Maksymilian Kolbe, Katyń, Armia Krajowa, Witold Pilecki, Monte Cassino, powstanie warszawskie. A potem komuniści, żołnierze wyklęci, strajki, Jan Paweł II, Solidarność, stan wojenny, Jerzy Popiełuszko i okrągły stół. A że to już ten okres historii, to oprócz obrazów są i fotografie – liczne.
Ale na tym autorka nie skończyła. Tytuł wskazuje „do współczesności”, a II tom został wydany w 2022 roku. Jest więc Prezydent Lech Kaczyński i Tbilisi, jest katastrofa smoleńska z 2010 roku i nawiązanie do Katynia. A album wieńczy część o kanonizacji Jana Pawła II i Dekalog.
I tym zakończeniem jestem nieco rozczarowana. O ile katastrofa smoleńska i kanonizacja Jana Pawła II są z pewnością ważnymi wydarzeniami w naszej historii najnowszej, bez względu na to, jakie ktoś ma zapatrywania polityczne czy stosunek do religii, to skoro już o nich wspomniano, warto było wspomnieć też o innych, które miały znaczący wpływ na to, gdzie teraz Polska się znajduje. Czy między 1989 a 2010 rokiem nie wydarzyło się nic istotnego? Choćby wstąpienie do NATO i do Unii Europejskiej mogły zostać wspomniane.
Wspaniała szata graficzna
Wydawnictwo Aromat Słowa wykonało kawał dobrej roboty. Widać to wyraźnie po wydaniu albumów – nagromadzenie w jednym miejscu takiej ilości obrazów musiało być nie lada wyzwaniem, od zgody na ich użycie, po odpowiednią obróbkę graficzną tak, aby prezentowało się tak, jak prezentuje – a prezentuje się wspaniale!
Oprócz licznych obrazów umieszczonych w tekście i wybranych przedstawionych na całej jednej stronie, a niektóre nawet na dwóch (48 x 33 cm, np. Stańczyka, Bitwę pod Warną czy Wpływ uniwersytetu na kraj Jana Matejki), jest jeszcze coś, co naprawdę mnie zachwyciło.
Wybrane dzieła malarstwa zostały szczególnie zaznaczone poprzez przedstawienie ich na trzech stronach na rozkładanym arkuszu (71 x 33 cm). Na czwartej stronie arkuszu obraz zaś jest opisany, łącznie z historią jego powstania i tego, co działo się z obrazem po jego stworzeniu.
I tak, w pełnej okazałości, możemy podziwiać Bitwę pod Grunwaldem, Hołd pruski, Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w Krakowie w 1521 roku, Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI Jana Matejki, czy w II tomie Bitwa pod Raszynem Wojciecha Kossaka, Śmierć Ellenai, Śmierć na etapie, Muzyka (tryptyk) Jacka Malczewskiego, Dziewica Orleańska lub Wjazd Joanny d’Arc do Reims Jana Matejki, Bitwa I Brygady Legionów z wojskami rosyjskimi w Urzędowie w lipcu 1915 roku Zygmunta Rozwadowskiego czy Jezus Miłosierny Andrzeja Oczkosia.
Dodatkowo, o czym naprawdę warto wspomnieć, w II tomie pojawiają się plakaty i liczne fotografie. I, co moim zdaniem niezwykle wzbogaciło album, koloryzowane fotografie w wykonaniu Mikołaja Kaczmarka, w tym słynne zdjęcie 8-letniej Różyczki Goździewskiej.
O autorce słów kilka
Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa jest historykiem i autorką wielu książek. Oprócz recenzowanych albumów, napisała także Drogi na Monte Cassino, Prymas Polski August Hlond, Święta Urszula Ledóchowska, Cud nad Wisłą. Wojna polsko-bolszewicka, Major Łupaszka, Polscy męczennicy II wojny światowej, III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa, Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia, Czarna księga Kresów czy Arnhem ‘44. O jeden most za daleko, a także serię dla dzieci Kocham Polskę.
Podsumowanie
Na blisko 700 stronach, za pomocą setek dzieł sztuki autorka ukazała historię Polski – niezwykle barwną, dumną, pełną przykrych i okropnych wydarzeń, jakie przeszedł polski naród, ale też ciągle pełną nadziei.
I choć mankamenty są, to wspaniałe wydanie tomów dzięki Wydawnictwu Aromat Słowa, całkowicie je przysłania. Czy można było to zrobić lepiej? Zapewne tak, ale to zależy, w jaki sposób spojrzeć na albumy. Nie jest to kompendium wiedzy. Gdyby Autorka postanowiła przedstawić historię Polski i Polaków w bardziej szczegółowy sposób, nie rezygnując przy tym z tak bogatej szaty graficznej, zapewne musiałoby powstać 10 takich tomów.
Jeśli więc spojrzymy na te dwa tomy jako zilustrowaną historię Polski, czym w istocie jest, i zmotywuje nas to do wgłębienia się jeszcze bardziej w historię Polski, sięgnięcia do dodatkowej literatury, to spełniły one swoje zadanie.
A liczne reprinty i fotografie, przedstawione naprawdę na wysokim poziomie graficznym, nie tylko pobudzają do refleksji. Kogoś znającego tylko zarys historii Polski z pewnością zmotywują także do poszerzenia swojej wiedzy historycznej. I do obejrzenia umieszczonych w albumie obrazów na żywo. Gdyby na końcu ukazała się jeszcze lista propozycji, do których warto sięgnąć po głębszą lekturę, i indeks nazw i osób wspomnianych w albumie, byłoby to dzieło kompletne.
Jednak mimo tego, album Polska i Polacy. Dzieje Narodu polecam każdemu, bez względu na to, czy jest pasjonatem historii i sztuki, czy nie. Pięknie zdobi domową biblioteczkę.
Wydawnictwo: Aromat Słowa
Ocena recenzenta: 6/6
Agnieszka Cybulska
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Aromat Słowa.
