najważniejsze wydarzenia historyczne w lutym

Najważniejsze wydarzenia historyczne w lutym

Rocznica na każdy dzień: najważniejsze wydarzenia historyczne w lutym

Luty to miesiąc, w którym w historii Polski i świata miały miejsce wydarzenia, które na zawsze wpisały się w kartach dziejów. Wśród najważniejszych wydarzeń historycznych w lutym znajdziemy zarówno wojenne zwycięstwa, jak i przełomowe decyzje polityczne. Co jeszcze działo się w tym miesiącu? Od rocznic wielkich bitew po momenty, które zmieniały bieg historii – zobacz, co wybraliśmy jako najważniejsze wydarzenia historyczne w lutym.

1 lutego 1411 zawarto I pokój toruński kończący tzw. wielką wojnę z Zakonem Krzyżackim

Kończył wielką wojnę z Krzyżakami, przynosząc Polsce ziemię dobrzyńską oraz Zawkrze. Zakon krzyżacki zrezygnował ze Żmudzi na czas życia Władysława Jagiełły i Witolda, a Krzyżacy zobowiązali się zapłacić 100 000 kop groszy praskich jako odszkodowanie. Mimo niewielkich zdobyczy terytorialnych, traktat umocnił pozycję Jagiełły w Europie, prowadząc do podpisania kolejnego traktatu z Zygmuntem Luksemburskim w 1412 roku, ale pokój nie trwał długo, bo już w 1414 roku wybuchła nowa wojna z Krzyżakami.

2 lutego 1943 roku zakończyła się bitwa stalingradzka

Była jedną z najkrwawszych bitew II wojny światowej, walczono o kontrolę nad miastem Stalingrad. Niemiecka ofensywa, mimo początkowego sukcesu, została odwrócona przez radziecką operację Uran, która otoczyła i zniszczyła 6 Armię niemiecką. Po pięciu miesiącach ciężkich walk, wojska Osi poddały się, a klęska pod Stalingradem zmusiła Niemców do wycofania sił z Europy Zachodniej.

3 lutego 1959 roku z Kanady wróciła do kraju część skarbów narodowych, m.in. Szczerbiec, Kronika polska Galla Anonima i insygnia koronacyjne

Skarby w 1939 roku zostały ewakuowane do Kanady. Po zakończeniu wojny władze starały się o ich odzyskanie, mimo kontrowersji dotyczących przekazania ich komunistycznemu rządowi. Skarby, które dotarły do Warszawy, obejmowały m.in. cenne manuskrypty, biżuterię królewską oraz przedmioty związane z historią Polski, a ich wystawa w Muzeum Narodowym cieszyła się ogromnym zainteresowaniem.

4 lutego 1945 roku rozpoczęła się konferencja jałtańska

Była spotkaniem przywódców ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii, które miało kluczowe znaczenie dla powojennego podziału Europy. Ustalono, że Niemcy będą okupowane przez cztery mocarstwa, a Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz ZSRR, zyskując rekompensaty terytorialne w postaci ziem zachodnich. Zdecydowano również o utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej w Polsce, co miało przygotować grunt pod przyszłe wybory, które jednak zostały sfałszowane.

5 lutego 1979 roku Ajatollah Chomejni proklamował powstanie pierwszego rządu islamskiego w Iranie

Po ogłoszeniu odejścia szacha, w Iranie wybuchła spontaniczna radość, a Bachtiar rozwiązując SAVAK i uwalniając więźniów, obiecał wolne wybory i zaprosił rewolucjonistów do rządu. 1 lutego 1979 roku ajatollah Chomeini powrócił do Teheranu, witany przez miliony Irańczyków, którzy uznali go za niekwestionowanego lidera rewolucji. Tego samego dnia Chomeini odrzucił rząd Bachtiara, zapowiadając powołanie własnego, rewolucyjnego rządu z Mehdim Bazarganem na czele.

6 lutego 1633 roku Władysław IV Waza został koronowany na króla Polski

Władysław IV Zygmunt Waza nie miał poważnych rywali w walce o tron Rzeczypospolitej, zyskując poparcie braci, papieża Urbana VIII i szlacheckich sejmików. Elekcja, która miała miejsce w 1632 roku, była spokojna, a Władysław został wybrany królem 8 listopada, zdobywając 3543 głosy. Jego koronacja odbyła się 6 lutego 1633 roku, po pochówku zmarłego króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji.

7 lutego 1807 roku rozpoczęła się bitwa pod Pruską Iławą

Rozegrała się pomiędzy Wielką Armią francuską a połączonymi wojskami Rosji i Prus. Bitwa, będąca częścią kampanii rosyjskiej w wojnie IV Koalicji Antyfrancuskiej, odbyła się w trudnych warunkach pogodowych i zakończyła się taktycznym nierozstrzygnięciem, z odwrotem wojsk rosyjsko-pruskich. Była to jedna z najkrwawszych bitew epoki napoleońskiej, podczas której francuscy żołnierze zamiast „Vive l’Empereur” krzyczeli „Vive la Paix”.

8 lutego 1587 roku ścięto Marię I Stuart

Została stracona w zamku Fotheringhay po niemal 19 latach w angielskim areszcie. Po zamieszaniu w spisek Babingtona, który planował zamach na Elżbietę I, Maria została oskarżona o zdradę i skazana na śmierć. Mimo obaw Elżbiety o konsekwencje zabicia królowej, ostatecznie wyrok został wykonany. Maria spędziła ostatnie godziny na modlitwie, a jej egzekucja była brutalna, nie wykonana jednym ciosem. Śmierć Marii wywołała oburzenie w Szkocji, a jej syn Jakub VI był głęboko wstrząśnięty tą decyzją.

9 lutego 1591 roku urodził się Stanisław Koniecpolski

Był jednym z najwybitniejszych wojskowych i magnatów I Rzeczypospolitej, pełniąc liczne ważne funkcje, w tym hetmana wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego. Jako dowódca odniósł wiele zwycięstw, m.in. pod Martynowem (1624) i Ochmatowem (1644). Choć był znany z pobożności i potęgi, miał również wadę wymowy, która budziła pewne kontrowersje wśród współczesnych.

10 lutego 1940 roku doszło do pierwszej masowej deportacji ludności polskiej w głąb Związku Radzieckiego

Tego dnia NKWD rozpoczęło pierwszą masową deportację Polaków na Sybir, w wyniku której wywieziono około 140 tys. obywateli Polski. Wiele osób zginęło w trakcie transportu, a tysiące nigdy nie wróciły do kraju. Deportowani to głównie rodziny wojskowych, urzędników, pracowników służby leśnej i kolei z wschodnich terenów przedwojennej Polski.

11 lutego 1929 roku Stolica Apostolska i Włochy podpisały Traktaty Laterańskie na mocy których powstał Watykan

Ustanowiły niezależność Watykanu, uznając go za suwerenne państwo pod władzą papieża. Zawierały one porozumienie między Włochami a Stolicą Apostolską, rozwiązujące tzw. kwestię rzymską, przyznając papieżowi suwerenność nad Watykanem oraz liczne tereny w Rzymie. Drugi akt traktatów, konkordat, regulował stosunki między państwem włoskim a Kościołem katolickim.

12 lutego 1958 w klinice Akademii Medycznej we Wrocławiu prof. Wiktor Bross wykonał pierwszą w Polsce operację na otwartym sercu

Wiktor Bross był długoletnim kierownikiem II Katedry i Kliniki Chirurgii Akademii Medycznej we Wrocławiu. W 1955 roku przeprowadził pierwszą wrocławską komisurotomię mitralną na zamkniętym sercu, a w 1958 roku wykonał pierwszą w Polsce operację na otwartym sercu, zamykając ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej w powierzchniowej hipotermii.

13 lutego 1834 roku Adam Mickiewicz zakończył pracę nad Panem Tadeuszem

Epopeja narodowa, opublikowana w 1834 roku w Paryżu, składa się z 12 ksiąg, napisanych trzynastozgłoskowym aleksandrynem, a akcja toczy się w 1811 i 1812 roku. Jest jednym z najważniejszych dzieł literatury polskiej, będącym stałą lekturą szkolną, a rękopis od 1999 roku znajduje się w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i został wpisany na Polską Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.

14 lutego 1831 roku w czasie powstania listopadowego w bitwie pod Stoczkiem wojska polskie pokonały armię rosyjską

Rozpoczęła się artyleryjskim pojedynkiem, w którym polska artyleria była słabsza od rosyjskiej, ale nadrabiała szybkością. Po błędach rosyjskiego dowódcy i polskim ataku, Rosjanie zostali rozbici, a ich kawaleria uciekała, zostawiając za sobą kanonierów i strzelców. Zwycięstwo Polaków, mimo braku znaczenia strategicznego, wynikało z lekceważenia polskiej kawalerii przez Rosjan oraz z błędów w organizacji ich sił, co ukazało także talent dowódczy gen. Dwernickiego.

15 lutego 1386 roku wielki książę litewski Jagiełło przyjął chrzest oraz imię Władysław

Jagiełło przyjął chrzest w Krakowie, wraz z trzema braćmi, z wyjątkiem tych, którzy wcześniej byli prawosławni. Po chrzcie przyjął imię Władysław, nawiązując do tradycji dynastii Piastów, a jego matką chrzestną była Jadwiga z Melsztyńskich. Chrzest Jagiełły był częścią szerszej religijnej zmiany, ponieważ po jego przyjęciu chrześcijaństwa, nawracali się także mieszkańcy Wielkiego Księstwa Litewskiego.

16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze zakończyło się powstanie wielkopolskie

Zakończył rozejm w Compiègne i wymusił na Niemczech negocjacje po odrzuceniu ich wniosku o automatyczne przedłużenie. Pod wpływem Romana Dmowskiego dodano postanowienia dotyczące zakończenia powstania wielkopolskiego, w tym zaprzestania niemieckich działań przeciwko Polsce. Mimo rozejmu, Niemcy zaczęły prowokacje, które przez kilka miesięcy prowadziły do śmierci 121 Polaków przed podpisaniem ostatecznego traktatu pokojowego.

17 lutego 1772 roku w Petersburgu podpisano tajną konwencję rosyjsko – pruską dotyczącą I rozbioru Polski

Po wojnie siedmioletniej Polska stała się celem trzech mocarstw, które chciały regulować swoje stosunki kosztem Rzeczypospolitej. Prusy, wspierane przez Rosję, planowały rozbiór Polski, by rozwiązać spór z Austrią, proponując Rosji ziemie polskie zamiast tureckich. 17 lutego 1772 roku podpisano tajną konwencję rosyjsko-pruską, w której obie strony uzgodniły rozbiór Polski, traktując Austrię jako zagrożenie.

18 lutego 1386 roku odbył się ślub Jadwigi Andegaweńskiej, króla Polski z wielkim księciem litewskim Władysławem Jagiełło

Jadwiga, córka Ludwika Węgierskiego, początkowo miała poślubić Wilhelma Habsburga, jednak polska szlachta sprzeciwiła się temu małżeństwu, preferując Jagiełłę, księcia Litwy. Zawarcie małżeństwa z Jagiełłą w 1386 roku zapoczątkowało unię Polski i Litwy, mimo że Jadwiga, będąc dzieckiem, początkowo opierała się tej decyzji. Po ślubie Jagiełło przeszedł na chrześcijaństwo, a ich związek miał ogromne znaczenie polityczne, łącząc dwa wcześniej wrogie państwa.

19 lutego 1594 roku król Polski Zygmunt III Waza został koronowany w Uppsali na króla Szwecji

Po śmierci Jana III Wazy jego syn Zygmunt III został królem Polski, Litwy i Szwecji, dążąc do zdobycia korony carów i podporządkowania Cerkwi prawosławnej papieżowi. Unia z Szwecją okazała się jednak słaba, a Zygmunt, obawiając się oporu luteran, obiecał utrzymanie dominacji luteranizmu, mimo obecności nuncjusza papieskiego. Po kilku latach Zygmunt został obalony przez Karola Sudermańskiego, a jego ambicje dotyczące wielkiego władztwa nad Bałtykiem doprowadziły do długotrwałych wojen ze Szwedami.

20 lutego 1530 roku 9-letni Zygmunt II August został koronowany vivente rege na króla Polski

Został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa Jana Łaskiego, po wcześniejszym wyborze na tron litewski. Elekcja vivente rege, zapoczątkowana przez Bonę, miała na celu umocnienie władzy monarszej, ale spotkała się z kontrowersjami, ponieważ nie była ogłoszona publicznie, a część szlachty miała wątpliwości co do jej prawomocności. Młody król, pomimo obaw dotyczących jego wychowania, rozpoczął rządy, a jego rodzice zostali uznani za wzór w kwestii przygotowania go do władzy.

21 lutego 1574 roku Henryk Walezy został koronowany w katedrze wawelskiej na pierwszego elekcyjnego króla Polski

Henryk Walezy rządził w Polsce przez krótki czas, ale jego panowanie zapisało się w historii dzięki tzw. artykułom henrykowskim, które określały relacje między królem a sejmem. Choć nie potwierdził ich formalnie, kolejni monarchowie byli zobowiązani do ich przestrzegania. Jego koronacja w 1574 roku na Wawelu była zakłócona sporem o słowa przysięgi, który udało się rozwiązać dopiero po interwencji protestanta Jana Firleja.

22 lutego 1946 roku PSL odrzuciło propozycję komunistów utworzenia przez wszystkie partie polityczne wspólnego bloku wyborczego

23 lutego 1945 roku neutralna Turcja wypowiedziała wojnę III Rzeszy Niemieckiej

24 lutego 1917 roku Brytyjczycy przekazali Amerykanom treść telegramu Zimmermana, w wyniku którego Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej

Telegram Zimmermanna, wysłany 16 stycznia 1917 roku, to zaszyfrowana depesza niemieckiego ministra spraw zagranicznych Arthura Zimmermanna do ambasadora w Meksyku, proponująca sojusz przeciwko Entencie i USA, w zamian za pomoc Niemiec w odzyskaniu terytoriów utraconych podczas wojny z USA. Telegram został odszyfrowany przez Brytyjczyków, którzy w marcu 1917 roku przekazali jego treść prezydentowi Wilsonowi, co przyczyniło się do zmiany polityki USA i przystąpienia do wojny. Ujawnienie tego telegramu było jednym z kluczowych powodów porzucenia przez Stany Zjednoczone neutralności.

25 lutego 1634 roku wojska rosyjskie przerwały oblężenie Smoleńska i skapitulowały przez wojskami króla Władysława IV Wazy

Po elekcji Władysław IV Waza wyruszył z armią na Smoleńsk, gdzie po połączeniu sił z Radziwiłłem i przerzuceniu mostów przez Dniepr, armia polsko-litewska przerwała pierścień oblężenia i po przybyciu Kozaków zaporoskich przeszła do ofensywy, zmuszając Szeina do odwrotu. Smoleńsk został uwolniony 4 października 1633 roku, a po dalszych działaniach armia Waza okrążyła Rosjan i rozpoczęła ostrzał ich obozu, co doprowadziło do kapitulacji armii rosyjskiej 26 lutego 1634 roku. Pokój wieczysty w Polanowie zakończył wojnę, a Rzeczpospolita utrzymała zdobycze terytorialne, podczas gdy Szein został stracony za zdradę.

26 lutego 1815 roku Napoleon Bonaparte uciekł z Elby sięgając po raz kolejny po władzę we Francji

Traktat z Fontainebleau nie zabraniał Napoleonowi opuszczenia Elby, ale oczekiwano, że pozostanie na wyspie, a jej opuszczenie mogłoby być postrzegane jako naruszenie pokoju w Europie. Mimo to, Napoleon potajemnie przygotowywał ucieczkę, gromadząc zapasy i żołnierzy, a 26 lutego 1815 roku opuścił wyspę, rozpoczynając podróż na statku Inconstant. 28 lutego dotarł do Golfe-Juan, skąd udał się do Paryża, gdzie na krótko odzyskał tron, zanim został pokonany w bitwie pod Waterloo.

27 lutego 1933 roku spłonął gmach Reichstagu w Berlinie

Pożar Reichstagu, najprawdopodobniej podpalony, stał się pretekstem do oskarżenia komunistów o próbę obalenia państwa, choć okoliczności pożaru do dziś pozostają niejasne. Incydent wykorzystano przez NSDAP do zdobycia pełnej władzy, co umożliwiło prezydentowi Hindenburgowi podpisanie dekretu „O ochronie narodu i państwa”, który zawieszał podstawowe prawa obywatelskie, pozwalając na represje wobec opozycji. Dekret ten rozpoczął proces przekształcania Niemiec w państwo totalitarne, które funkcjonowało w stanie wyjątkowym aż do 1945 roku.

28 lutego 1933 roku prezydent niemiecki Paul von Hindenburg podpisał dekret „O ochronie narodu i państwa”

Dekret zawieszał podstawowe prawa obywatelskie, umożliwiając m.in. kontrolowanie rozmów i korespondencji oraz ograniczając działalność partii politycznych. Dekret został wydany po pożarze Reichstagu, a Adolf Hitler, nowy kanclerz Rzeszy, namawiał do jego podpisania. Wprowadzenie tych przepisów umożliwiło nazistom rozprawienie się z opozycją, co przyczyniło się do ich sukcesu wyborczego w marcu 1933 roku, umacniając dominację NSDAP.

29 lutego 1768 roku została zawiązana konfederacja barska

Była zbrojnym związkiem polskiej szlachty utworzonym w Barze w obronie katolickiej wiary i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowanym przeciwko protektoratowi Rosji i królowi Stanisławowi Augustowi. Celem konfederatów było obalenie ustaw narzuconych przez Rosję, w tym tych zapewniających równouprawnienie innowiercom. Składała się z 66 lokalnych konfederacji, które połączyły się w październiku 1769 roku, tworząc naczelny organ władzy – Generalność.

Luty – historia

Nazwa rzymskiego miesiąca Februarius pochodzi od łacińskiego słowa februum, które oznacza „oczyszczenie”. Jest to związane z rytuałem oczyszczania Februa, który miał miejsce 15 lutego podczas pełni księżyca w starym rzymskim kalendarzu księżycowym.

Styczeń i luty były ostatnimi dwoma miesiącami, które zostały dodane do kalendarza rzymskiego, ponieważ początkowo Rzymianie traktowali zimę jako okres pozbawiony miesięcy. Zostały one wprowadzone przez Numę Pompiliusza około 713 roku p.n.e.

Luty był ostatnim miesiącem roku aż do czasów decemwirów (około 450 roku p.n.e.), kiedy to stał się drugim miesiącem. W niektórych okresach luty był skracany do 23 lub 24 dni, a 27-dniowy miesiąc interkalarny, Intercalaris, bywał dodawany tuż po lutym, aby dopasować rok do pór roku.

W starożytnym Rzymie obchodzono różne uroczystości w lutym, takie jak Amburbium (dokładna data nieznana), Sementivae (2 lutego), Februa (13–15 lutego), Luperkalia (13–15 lutego), Parentalia (13–22 lutego), Kwirynalia (17 lutego), Feralia (21 lutego), Caristia (22 lutego), Terminalia (23 lutego), Regifugium (24 lutego) oraz Agonium Martiale (27 lutego). Dni te nie odpowiadały współczesnemu kalendarzowi gregoriańskiemu.

Po wprowadzeniu kalendarza juliańskiego, Intercalaris został zniesiony, a lata przestępne zaczęły występować regularnie co cztery lata. W tych latach luty zyskał 29 dni. Od tego momentu luty pozostał drugim miesiącem roku kalendarzowego, a kolejność miesięcy w kalendarzu stała się widoczna (styczeń, luty, marzec, …, grudzień).

Nawet w średniowieczu, kiedy rok numerowano od 25 marca lub 25 grudnia, luty nadal był drugim miesiącem. Reformy kalendarza gregoriańskiego wprowadziły drobne zmiany w ustalaniu lat przestępnych, ale wciąż obejmowały 29-dniowy luty.

W historii luty miał różne nazwy, takie jak staroangielskie Solmonath (miesiąc błota) i Kale-monath (od kapusty), a także określenie Karola Wielkiego – Hornung. W języku fińskim miesiąc ten nazywa się helmikuu, co oznacza „miesiąc perły”, odnosząc się do kropel śniegu, które zamarzają na gałęziach, przypominając perły lodu.

W języku polskim i ukraińskim luty oznacza miesiąc lodu lub silnego mrozu, a w macedońskim sečko (miesiąc wyrębu drewna). W języku czeskim luty nazywa się únor, co oznacza miesiąc zanurzenia, w kontekście lodów rzecznych.

W słoweńskim tradycyjna nazwa lutego to svečan, związana z soplami lodu lub Świętem Ofiarowania Pańskiego (Candlemas). Pochodzi od słowa sičan, zapisanego jako svičan w Nowym Almanachu Karniolskim z 1775 roku, a później zmienionego przez Metelko w jego Nowym Almanachu z 1824 roku.

Była także zapisywana jako sečan, oznaczająca „miesiąc ścinania drzew”. W 1848 roku słoweńskie towarzystwo w Lublanie zaproponowało nazwę talanik, odnoszącą się do topnienia lodu, ale nie przyjęła się ona. Inna propozycja w Słowenii to vesnar, pochodząca od imienia mitologicznej postaci Vesna.


Fot. Obraz Luty, Leandro Bassano, ok. 1595-1600, Kunsthistorisches Museum

Comments are closed.